Shqipëria, një nga vendet më të izoluara të Europës për rreth gjysmë shekulli, kaloi përmes një prej diktaturave më të egra dhe më të gjata të kontinentit. Pushteti absolut që Partia e Punës e Shqipërisë (PPSh) ushtroi mbi popullin shqiptar nuk buronte vetëm nga dhuna, terrori dhe propaganda, por edhe nga një faktor tjetër thelbësor: nivel jashtëzakonisht i ulët arsimimi i atyre që e morën drejtimin e vendit pas Luftës së Dytë Botërore.
Ky realitet i dhimbshëm është konfirmuar edhe përmes të dhënave statistikore që janë risjellë në vëmendje nga faqja “Albanian Stats”, e cila ka publikuar shifra që flasin vetë për përbërjen arsimore të udhëheqjes komuniste në vitin 1948 – vetëm tri vite pasi Shqipëria u shpall republikë popullore dhe nisi ndërtimi i shtetit të centralizuar totalitar.
Shifrat që flasin për vetë natyrën e pushtetit
Sipas këtyre të dhënave:
18% e anëtarëve të Partisë së Punës në atë kohë nuk kishin asnjë lloj arsimimi formal. Këta ishin individë që nuk kishin ndjekur as shkollën fillore – pra, nuk dinin as të lexonin e as të shkruanin.
68% kishin vetëm shkollën fillore, çka tregon një nivel shumë bazik edukimi, mjaftueshëm vetëm për funksione mekanike, por absolutisht i papërshtatshëm për të kuptuar konceptet e administrimit shtetëror apo drejtimit ekonomik.
12% kishin ndjekur 1 deri në 4 vite gjimnaz, por pa e përfunduar atë.
Vetëm 3% kishin ndonjë lloj shkollimi të mëtejshëm, përfshirë ndoshta edhe ndonjë trajnim teknik apo edukim profesional minimal.
Pushteti i paditurisë dhe pasojat që pasuan
Këto statistika nuk janë thjesht numra të thatë; ato përfaqësojnë një të vërtetë të dhimbshme: Shqipëria u drejtua për dekada nga njerëz pa dije, pa arsimim, dhe shpesh pa asnjë përvojë menaxheriale apo kulturore. Dhe kjo nuk ishte rastësi – ishte një politikë e vetëdijshme e sistemit, që u frikësohej elitave të vjetra, njerëzve me dije dhe mendim kritik, të cilët i përjashtoi, i internoi, dhe në shumë raste i eleminoi fizikisht.
Për pasojë, politika u mbush me militantë, komisarë, spiunë dhe njerëz të bindur, jo të aftë. Një brez i tërë u rrit në varfëri, frikë dhe injorancë të programuar, ndërsa arsimi u kthye në vegël propagande dhe jo në mjet zhvillimi.
Një trashëgimi e zymtë që ndikon ende
Pasojat e këtij orientimi vazhdojnë të ndihen edhe sot, në një shoqëri që ende përballet me pasojat e mungesës së trashëgimisë intelektuale, me institucione të dobëta dhe me një sistem arsimor që ka pasur nevojë për rikonstruktim të thellë që nga rrënjët. Elitat e shkatërruara, inteligjenca e përjashtuar dhe kultura e urrejtjes ndaj dijes që u mboll për dekada, krijuan një shoqëri të traumatizuar, e cila edhe sot vuan për të ndërtuar një klasë politike të mirëarsimuar dhe me integritet.
Përfundim
Në një kohë kur në vende të tjera europiane elitat politike formoheshin në universitete, akademi dhe qarqe shkencore, në Shqipëri drejtimin e merrnin njerëz që nuk kishin kaluar klasën e katërt. Ky realitet i hidhur nuk duhet harruar – jo për të nxitur përçmim, por për të kuptuar më mirë pse ndodhën kaq shumë padrejtësi, pse vendi u izolua dhe pse shoqëria shqiptare mbeti për dekada e mbyllur në errësirë.
Të rikujtosh këto fakte nuk është nostalgji për të kaluarën, por përgjegjësi ndaj së ardhmes.
