Në emisionin politik “Quo Vadis” të Vizion Plus, u trajtua me shqetësim të lartë përshkallëzimi i tensioneve globale si pasojë e konfliktit në Lindjen e Mesme, konkretisht përplasjes së fundit mes Iranit dhe Izraelit, e cila ka ngjallur frikë për një përfshirje të drejtpërdrejtë të fuqive të mëdha si SHBA, Kina dhe Rusia. Panelistët e ftuar, përfaqësues nga fusha e mbrojtjes, diplomacisë, ekonomisë dhe sigurisë ndërkombëtare, u ndalën gjerësisht tek pasojat e mundshme për Shqipërinë dhe masat që duhen ndërmarrë urgjentisht në nivel shtetëror dhe lokal.
Shqipëria – e papërgatitur për skenarë konflikti të avancuar
Ish-ushtaraku dhe historiani Bernard Zotaj ngriti alarmin se Shqipëria është aktualisht e pambrojtur në rast të një sulmi nga ajri apo përfshirjeje në një konflikt rajonal apo global. Ai theksoi se vendi nuk ka të funksionalizuar vendstrehime për popullatën civile, bunkerët janë lënë në harresë, ndërsa strukturat emergjente civile nuk janë të përgatitura për menaxhimin e një situate të jashtëzakonshme. Zotaj kërkoi hapur pastrimin e bunkerëve, ndërtimin e qendrave të reja strehimi, krijimin e komandave lokale ushtarake dhe rivendosjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak, si një domosdoshmëri për rritjen e kapaciteteve mbrojtëse të vendit.
Rreziqet energjetike dhe ushqimore
Ekonomisti Ergiz Sefa vlerësoi ndikimin ekonomik të përshkallëzimit të konfliktit, duke theksuar se çdo zhvillim në ngushticën e Hormuzit apo në zonat e pasura me naftë, ndikon drejtpërdrejt te çmimet globale dhe te ekonomitë e brishta si ajo shqiptare. Sipas tij, Shqipëria është plotësisht e varur nga importi i karburanteve të rafinuara dhe nuk ka kapacitete për përpunim vendas. Rritja e çmimit të naftës do të sillte efekt domino: rritje të çmimeve të konsumit, inflacion, ndikim në kreditim dhe varfërim të mëtejshëm të familjeve.
Ai shtoi gjithashtu se rezervat shtetërore të ushqimeve dhe karburanteve janë të pamjaftueshme, ndërsa mungon një strategji për furnizim alternativ në rast të bllokimit të tregjeve. Pavarësisht se Shqipëria ka rezerva për 30 deri në 60 ditë, ato janë të pamjaftueshme për një krizë afatgjatë.
Siguria kibernetike dhe mungesa e koordinimit ndërinstitucional
Ekspertët ngritën shqetësime edhe për fushën e sigurisë kibernetike, duke theksuar se kapacitetet mbrojtëse janë të përqendruara vetëm në njësi të caktuara të Ministrisë së Mbrojtjes, kryesisht për çështje që lidhen me NATO-n, ndërkohë që infrastrukturat civile, energjetike dhe financiare mbeten të pambrojtura ndaj sulmeve digjitale. Pavarësisht sulmeve të përsëritura kibernetike, sidomos gjatë konflikteve rajonale dhe pas tensioneve me Iranin, investimet në këtë fushë mbeten minimale.
Qasja diplomatike dhe pozicioni delikat i Shqipërisë
Pjesëmarrësit theksuan se prania e muxhahedinëve iranianë në territorin shqiptar mund ta vendosë vendin në një pozitë të ndjeshme, duke e ekspozuar ndaj rreziqeve të sigurisë, si objektiv potencial i aktorëve të jashtëm. Megjithëse Shqipëria ka harmonizuar qëndrimet e saj me politikën e jashtme të NATO-s dhe Bashkimit Evropian, mungesa e një komunikimi të qartë strategjik me publikun është konsideruar problematike.
U theksua gjithashtu se vendimet dhe reagimet zyrtare ndaj konflikteve globale duhet të jenë të matur, të koordinuara me aleatët dhe të bazuara në analizë reale të rreziqeve dhe kapaciteteve që ka vendi, duke shmangur retorikat pa mbulim praktik.
Konkluzione dhe rekomandime
Në fund të diskutimit, u nënvizuan disa rekomandime konkrete:
Inventarizimi dhe funksionalizimi i menjëhershëm i bunkerëve dhe vendstrehimeve ekzistuese;
Krijimi i strukturave vendore të mbrojtjes civile dhe skenarëve emergjentë për qytetet kryesore;
Rritja e buxhetit për sigurinë kibernetike dhe mbrojtjen infrastrukturore;
Diversifikimi i burimeve të furnizimit me energji dhe produkte ushqimore, për të reduktuar varësinë e lartë nga importi;
Rivlerësimi i rolit të ushtrisë në situata të jashtëzakonshme dhe mundësia për rikthimin e shërbimit ushtarak rezervë;
Ndërgjegjësimi i popullsisë për masa vetëmbrojtjeje dhe përgatitje në raste emergjente, përmes fushatave publike dhe edukimit civil.
Në përmbyllje, u theksua se në një epokë të konflikteve të paformatizuara, ku kufijtë mes luftës konvencionale, kibernetike dhe ekonomike janë fshirë, Shqipëria duhet të kalojë nga një qasje simbolike ndaj mbrojtjes, në një strategji reale, të mirëkoordinuar dhe të mbështetur financiarisht, për të mbrojtur qytetarët, institucionet dhe sigurinë kombëtare në tërësi.
