Pas dhunës së ashpër dhe krizave politike që tronditën Kaledoninë e Re vitin e kaluar, Franca ka arritur një marrëveshje historike me përfaqësuesit lokalë të këtij territori në Oqeanin Paqësor. Marrëveshja e arritur në Paris pas 10 ditësh negociatash, synon të zhbllokojë konfliktin dekadash midis unionistëve dhe separatistëve, duke shpallur Kaledoninë e Re një “shtet të ri”, por brenda suazës së Republikës Franceze.
Çfarë përmban marrëveshja?
Sipas asaj që është bërë publike:
Kaledonia e Re do të ruajë statusin e saj si pjesë e Francës, por do të ketë një kornizë të re kushtetuese, me më shumë kompetenca lokale.
Do të krijohet një “Shtet i Kaledonisë së Re”, me shtetësi të dyfishtë: franceze dhe kaledoniane.
Kaledonianëve do t’u njihet e drejta për të pasur kompetenca të reja në politikat fiskale, buxhetore, ndërkombëtare dhe në menaxhimin e burimeve natyrore.
Nuk do të ketë më referendume për pavarësinë, përveç një referendumi të vetëm që do të konfirmojë marrëveshjen para qytetarëve.
Deputeti Nicolas Metzdorf, përfaqësues i krahut kundër pavarësisë, deklaroi se “marrëveshja i jep fund klimës së pasigurisë politike” dhe shtron rrugën për rimëkëmbjen ekonomike, veçanërisht pas trazirave që lanë pas 14 viktima dhe dëme ekonomike në vlerën e rreth 2 miliardë eurove.
Konflikti i gjatë dhe çfarë ndryshon kjo marrëveshje
Kaledonia e Re, me një popullsi prej rreth 270 mijë banorësh dhe e vendosur 17 mijë kilometra nga Parisi, është një nga territoret më të largëta të Francës. Ndër vite, ka pasur tre referendume për pavarësi, të mbajtura mes viteve 2018–2021, të cilat përfunduan me fitore të kampit pro-francez, por të kontestuara nga separatistët e komunitetit indigjen kanak.
Në maj të vitit 2024, shpërthyen protesta të dhunshme në arkipelag, pas planeve të Parisit për të ndryshuar trupin zgjedhor, çka u interpretua si tentativë për të zbehur peshën elektorale të komuniteteve indigjene. Këto protesta sollën kaos në rrugë, djegie ndërtesash dhe vdekje, çka detyroi presidentin Macron të kërkojë dialog gjithëpërfshirës për një zgjidhje përfundimtare.
Cilat janë hapat e radhës?
Marrëveshja do të kalojë për miratim në Parlamentin francez, për të marrë fuqi ligjore dhe për t’u reflektuar në Kushtetutë.
Do të zhvillohet një referendum lokal në Kaledoninë e Re, në të cilin qytetarët do të vendosin për miratimin ose jo të paketës së propozuar.
Nëse miratohet, do të nisin menjëherë reformat ekonomike dhe administrative, me fokus në zhvillimin e qëndrueshëm, edukimin dhe sektorin minerar, që është themel i ekonomisë lokale.
Një precedent për territoret e tjerë francezë jashtë Evropës?
Ekspertët politikë mendojnë se kjo marrëveshje mund të shërbejë si model për territore të tjera franceze jashtë metropolit, si Guadelupa, Guiana Franceze, Tahiti apo Mayotte, ku ka gjithashtu zëra për më shumë autonomi.
Përfundim: Një fitore për dialogun dhe paqen në Paqësor
Marrëveshja mes Francës dhe Kaledonisë së Re konsiderohet si një fitore për paqen, pas viteve të tensionuara politike dhe përplasjesh të dhunshme. Ajo rikonfirmon zotimin e Parisit për një qasje më fleksibël ndaj territoreve të huaja, por gjithashtu teston vullnetin e palëve për bashkëjetesë brenda një kornize të përbashkët kushtetuese.
Nëse implementimi ecën sipas planit, Kaledonia e Re mund të shndërrohet në një model bashkëjetese moderne dhe demokratike në një botë gjithnjë e më të polarizuar.
