Elon Musk, pronar i X dhe drejtues i disa kompanive teknologjike, ka ngritur alarmin se bota po shkon drejt një krize elektrike për shkak të rritjes së shpejtë të konsumit nga inteligjenca artificiale (AI) dhe elektrifikimi i transportit. Sipas tij, rrjetet aktuale nuk janë gati për këtë ngarkesë, teksa “ngushtica” e radhës pas çipave do të jenë energjia dhe transformatorët.
Paralajmërimi vjen në një moment kur edhe industrisë së energjisë dhe qendrave të të dhënave i njihet hapur problemi i kapacitetit: kërkesat për lidhje të reja po vonohen dhe zhvillimet e disa super-qendrave të dhënash po pengohen nga mungesa e energjisë së disponueshme.
Kosto mjedisore: energji dhe ujë
Debati publik është ndezur edhe nga studime/analiza që ilustrojnë koston mjedisore të përdorimit të AI-së në shkallë të gjerë. Një vlerësim i cituar gjerësisht tregon se një përgjigje ~100-fjalëshe mund të kërkojë rreth 519 ml ujë përmes konsumit indirekt të ujit në qendrat e të dhënave (kryesisht për ftohje). Këto shifra janë vlerësime dhe varen nga teknologjia e ftohjes, vendndodhja dhe miksimi i furnizimit me energji.
Projeksionet zyrtare: kërkesa e qendrave të të dhënave po dyfishohet
Sipas IEA, konsumi global i energjisë nga qendrat e të dhënave pritet të dyfishohet deri në 2030 (rreth 945 TWh), me AI-në si shtysën kryesore të rritjes. Ky ritëm (rreth 12–15%/vit) është disa herë më i shpejtë se rritja e konsumit total të energjisë në sektorët e tjerë.
Qëndrimi për energjinë bërthamore
Në këtë kontekst, Musk ka shprehur prej vitesh se mbyllja e centraleve bërthamore është gabim, duke mbështetur jo vetëm mbajtjen në punë të atyre ekzistuese, por edhe rihapjen ku ka kuptim dhe ku risku sizmik është i ulët. Diskutimi më i gjerë global po shtyn gjithashtu drejt “ribashkimit” me energjinë bërthamore si burim bazë pa karbon, edhe pse kostoja dhe afatet mbeten sfida.
Çfarë rrezikon Shqipëria?
Shqipëria është veçanërisht e ekspozuar ndaj goditjeve energjetike për disa arsye strukturore:
Varësia nga hidro: Prodhimi vendas dominohet nga hidrocentralet. Thatësirat dhe ekstremet klimatike e ulin prodhimin dhe rrisin varësinë nga importet – një risk që theksohet edhe nga FMN në vlerësimet makroekonomike.
Bilanc i brishtë dhe importe: Edhe pse “hidro e rëndë”, vendi shpesh duhet të importojë një pjesë të konsiderueshme të energjisë për të mbuluar kërkesën, çka e ekspozon ndaj çmimeve të tregut rajonal. Në 2024 u pa rënie e prodhimit vendas dhe rritje e importeve.
Rritje rajonale e kërkesës: Nëse AI dhe qendrat e të dhënave (në rajon/BE) vazhdojnë të rrisin kërkesën, çmimet në tregjet e lidhura mund të ngrihen, duke e bërë importin më të shtrenjtë në periudhat e thata.
Infrastruktura e rrjetit: Boshllëqe në kapacitetin e rrjetit shpërndarës dhe transformatorëve mund të kthehen në “ngushtica” (bottlenecks) edhe për integrimin e fotovoltaikëve/erës në shkallë të gjerë, një problem që tashmë po shfaqet në shumë tregje.
Çfarë masash kanë kuptim praktik për Shqipërinë?
Diversifikim përtej hidro-s: përshpejtim i fotovoltaikëve (utility-scale + çati) dhe erës me magazinim (bateri/pumped-hydro), duke ulur rrezikun nga thatësira.
Forcim i rrjetit: investime në linja, nënstacione dhe transformatorë, për të shmangur kufizimet e lidhjes – leksion i qartë nga tregjet që po kufizojnë qendrat e të dhënave për mungesë fuqie të gatshme.
Efikasitet & menaxhim ngarkese: programe demand-response me bizneset/ujësjellësit/ndriçimin publik; standarde efikasiteti për ndërtesat dhe pajisjet, që ulin konsumin bazë.
Kontrata afatgjata dhe mbrojtje nga risku: përdorim i kontratave PPA dhe strategj
“Nuk jemi të përgatitur”, Elon Musk zbulon krizën e ardhshme globale, cfare duhet te dijne dhe shqiptaret
