Mëngjesin e sotëm, avokati Gylsen Zhllima hodhi dritë mbi një nga çështjet më të nxehta që prekin drejtpërdrejt qytetarët: shpronësimet publike. Ai solli në vëmendje një Vendim të Këshillit të Ministrave (VKM) të datës 26 shtator, i cili lidhet me shpronësimin e pronave në zonën që njihet si Kthesa e Kamzës – Stacioni i Kasharit, loti 1. Ky është një projekt i rëndësishëm infrastrukturore, por që prek qindra familje të cilat duhet të jenë të kujdesshme për të mos humbur të drejtën e kompensimit.
Çfarë thotë VKM për shpronësimet?
Sipas avokatit Zhllima, brenda 15 ditëve nga hyrja në fuqi e vendimit, qytetarët e prekur duhet të paraqiten në Bashkinë Tiranë për të marrë shpërblimin që parashikon ligji. Nëse kjo afat nuk respektohet, ka shumë mundësi që procedura e kompensimit të komplikojë rrugën e qytetarëve.
Në këtë VKM parashikohet një vlerë totale e shpronësimit prej rreth 1.6 milionë lekësh të rinj, ndërkohë që numri i qytetarëve të prekur është rreth 100 familje. Kjo do të thotë që mesatarisht secili qytetar i prekur mund të marrë kompensim në shifra të ulëta, duke llogaritur ndarjen e fondit në përqindje.
Mesatarja për familje: nëse shuma ndahet në mënyrë të barabartë, secila familje do të përfitonte rreth 16,000 lekë të rinj, por kjo shumë ndryshon sipas sipërfaqes dhe vlerës së pronës së shpronësuar.
Në krahasim me praktikat e tjera të shpronësimeve në zonat urbane, kjo shumë është relativisht e vogël, çka ka ngjallur diskutime mbi mënyrën e vlerësimit të pronave.
Këshilla praktike për qytetarët e prekur
- Kontrolloni listën e publikuar – Vendimi i Këshillit të Ministrave përfshin një listë të plotë me emrat e përfituesve. Është e rëndësishme që çdo qytetar i prekur ta lexojë me kujdes.
- Mos vononi afatin 15-ditor – Nëse nuk paraqiteni në kohë pranë Bashkisë Tiranë, procedura mund të shtyhet ose rrezikoni humbjen e të drejtës së menjëhershme për kompensim.
- Konsultohuni me një jurist – Në rast se shuma e përfituar është më e ulët se vlera reale e pronës, qytetarët kanë të drejtë të kërkojnë rishikim të vendimit.
- Ruani dokumentet origjinale të pronësisë – pa to, procedura bëhet e pamundur.
Paketa e Maleve – një tjetër debat i madh
Përveç shpronësimeve, Zhllima foli edhe për të ashtuquajturën “Paketa e Maleve”, e cila synon menaxhimin e zonave malore. Avokati e cilësoi këtë paketë si një abuzim të hapur, duke theksuar se nuk mund të bëhet rishpërndarje apo administrim i pasurive malore, në një kohë kur pronarët e parë ende nuk janë pajisur me certifikata pronësie.
Sipas tij, kjo bie ndesh me Kushtetutën dhe ligjet aktuale që mbrojnë të drejtën e pronës private. Praktikisht, kjo do të thotë që shumë familje në zonat malore mund të mbeten pa një status të qartë pronësie dhe të humbasin të drejtat mbi tokën e tyre.
Krahasime dhe analiza për qytetarët
Nëse analizojmë situatën në përqindje:
100% e qytetarëve të prekur nga shpronësimet duhet të marrin shpërblim, por nga përvoja e mëparshme, rreth 30-40% përballen me vonesa ose procedura të tejzgjatura.
Tek Paketa e Maleve, rreziku është edhe më i madh: afërsisht 60% e pronarëve të parë në zonat malore ende nuk kanë dokumente të plota pronësie. Kjo do të thotë që ata mbeten në një situatë të paqartë ligjore dhe rrezikojnë të mos përfitojnë nga çdo reformë apo program shtetëror.
Sugjerime për qytetarët që preken nga Paketa e Maleve
- Siguroni certifikatën e pronësisë sa më shpejt – pa këtë dokument, çdo të drejtë mbi tokën mbetet e pasigurt.
- Informohuni mbi ligjet ekzistuese – shpesh mungesa e informacionit bën që qytetarët të humbasin të drejtat e tyre.
- Krahasimi me vendet e BE-së – në vendet e Bashkimit Europian, çdo projekt publik fillon pasi është siguruar më parë statusi i qartë i pronësisë. Shqipëria, për të qenë në përputhje me standardet e BE-së, duhet të ndjekë të njëjtën praktikë.
- Mos nënshkruani dokumente pa e lexuar me kujdes – çdo kontratë ose marrëveshje e lidhur me pronën duhet kontrolluar nga një jurist i besuar.
Çfarë nënkuptojnë këto zhvillime për qytetarët?
Shpronësimet publike janë një domosdoshmëri për zhvillimin e infrastrukturës dhe modernizimin e qytetit, por shpesh ato bëhen me shuma kompensimi që nuk pasqyrojnë vlerën reale të pronës. Nga ana tjetër, Paketa e Maleve rrezikon të prekë mijëra qytetarë që ende nuk kanë një status ligjor të qartë mbi tokën e tyre.
Qytetarët duhet të jenë aktivë, të kërkojnë informacion, të ndjekin procedurat dhe të mos heqin dorë nga të drejtat e tyre. Vetëm kështu mund të sigurohet që projektet publike të ecin përpara pa cenuar pronën private.
