Pas largimit të Altin Dumanit në dhjetor, Prokuroria e Posaçme (SPAK) përballet me një sfidë vendimtare: zgjedhja e kreut të ri. Në këtë intervistë ekskluzive për gazetën “SOT”, avokati i njohur, Edmond Petraj shpjegon se kandidati më i përshtatshëm që duhet të vendoset në krye duhet të ketë integritet të palëkundur, të shërbejë vetëm ligjit dhe të mos ndikojë nga presionet politike apo pushtetarët. Ai zbulon gjithashtu skemën që po përdor ish-kryeministri Sali Berisha për të shpëtuar veten dhe bashkëpunëtorët e tij nga prangat, si dhe frikën e Ilir Metës se mos helmohet në burg, duke nxjerrë në pah sfidat reale të drejtësisë shqiptare dhe rrezikun që SPAK të kthehet në një institucion dekorativ nëse zgjedhja e kreut nuk bazohet mbi integritet.
-Avokat Petraj, si e shihni procesin e përzgjedhjes së kreut të ri të SPAK? A rrezikohet ky proces nga ndikime politike dhe kush, sipas jush, do të ishte kandidati më i përshtatshëm për të zëvendësuar Altin Dumanin?
Procesi për zgjedhjen e kreut të ri të SPAK nuk është një formalitet teknik; është testi më serioz që shteti shqiptar ka përballë vetes sot. Nëse ky proces lejon ndërhyrje politike, atëherë i gjithë arkitektura e drejtësisë së re bie si kulla e rërës – dhe qytetarët kanë të drejtë të pyesin nëse “reforma në drejtësi” ishte një projekt i ndërtuar për të mbrojtur të fortët apo për t’i shërbyer ligjit. Në këtë garë nuk ka vend për emra që mbajnë dosje borxhi ndaj politikës, për kandidatë që matin vendimet me barometrin e kryetarëve të partive. SPAK ka nevojë për një udhëheqës që nuk e ul kokën as para presioneve të brendshme, as para shantazheve publike; një profesionist që ka provuar në praktikë se ligji është busulla e vetme që njeh. Kandidati më i përshtatshëm është ai ose ajo që ka integritet të palëkundur, që ka dëshmuar se i shërben vetëm Kushtetutës dhe ligjit, pa marrë parasysh emrin e atij që heton. Duhet dikush që e njeh dosjen penale jo si objekt për pazar, por si mision për të ndëshkuar korrupsionin, pavarësisht nëse i prek pushtetarët, biznesmenët apo “të paprekshmit”. Nëse Këshilli i Lartë i Prokurorisë zgjedh një profil të zbehtë, me shpatulla të dobëta përballë presioneve, SPAK rrezikon të kthehet në një institucion dekorativ, ndërsa krimi i organizuar dhe korrupsioni do të festojnë. Zgjedhja e duhur është një prokuror me guxim moral dhe profesional, që i jep kuptim shprehjes se drejtësia nuk bëhet për të kënaqur pushtetet, por për të mbrojtur interesin publik.
-Si e vlerësoni qeverinë “Rama 4” ? Cilat janë pikat e forta dhe dobësitë që ju shihni?
Kabineti i katërt i Edi Ramës ka hyrë në detyrë me premtime për rritje të pagave e pensioneve, politika aktive punësimi dhe integrim europian. Ambicia për mirëqenie sociale dhe modernizim është e dukshme, ashtu si përpjekja për një përbërje më profesionale të ministrave. Por hapat e mëdhenj kanë edhe hije: dyshime për lidhje klienteliste, polarizim politik, mungesë konsensusi dhe rreziku që reformat të mbeten në letër. Integriteti i vendimeve dhe aftësia për të zbatuar programin do të përcaktojnë nëse “Rama 4” mbetet një listë premtimesh apo kthehet në provë se qeverisja mund të jetë e ndershme dhe efikase. Rama duhet të ulet me këmbë në tokë, të shohë realitetin përtej sallave të zbukuruara dhe tabelave me grafiqe. Premtimet e mëdha nuk vlejnë asgjë nëse qytetarët ndihen ende të papërfaqësuar, të pashërbyer dhe të pasigurt. Një qeverisje e mirë fillon me dëgjim, transparencë dhe përulësi jo me iluzione se çdo kritik është armik dhe çdo dështim faj i të tjerëve. Qeveria duhet të punojë me seriozitet për të zhdukur varfërinë dhe për të pakësuar pabarazitë. Nuk mjaftojnë fjalët e mira apo fushatat; duhen politika të qëndrueshme, investime në punësim, arsim e shëndetësi, dhe mbi të gjitha një administratë që vepron me drejtësi dhe pa korrupsion. Vetëm kështu qytetarët do ta ndiejnë se shteti punon për ta, jo për pak njerëz të privilegjuar.
–Ka zëra se ish-kryeministri Berisha po tenton të përdorë ndikimin e tij për të penguar hetimet ose për të mbrojtur njerëzit pranë tij. Shihni ju elementë të tillë?
Ka zëra dhe elementë konkretë që tregojnë përpjekje të ish-kryeministrit Berisha për të përdorur influencën e tij për të penguar hetime ose për të mbrojtur njerëzit e afërt. Deklaratat publike ndaj prokurorëve dhe gjyqtarëve, përpjekjet për të ndikuar në procese penale dhe mbështetja e strukturave politike në favor të aleatëve të tij janë një kërcënim i qartë për integritetin e sistemit të drejtësisë. Drejtësia nuk mund të jetë instrument i politikës apo i interesave personale. Çdo tentativë për ndërhyrje në hetime është një goditje për qytetarët dhe besimin e tyre tek shteti ligjor. Autoritetet duhet të veprojnë pa kompromis, duke garantuar se askush nuk qëndron mbi ligjin, pavarësisht emrit apo influencës politike që mban. Berisha nuk është mbi ligjin. Ish-kryeministri Berisha duket se nuk mund të heq dorë nga influenca e tij. Tentativat për të penguar hetime ose për të mbrojtur aleatët e tij janë të qarta. Drejtësia nuk është lojë politike, dhe askush nuk duhet të jetë mbi ligjin as Berisha, as kushdo tjetër me pushtet të kaluar apo të tanishëm. Influenca nuk shfajëson askënd edhe nëse Berisha mendon se mund të mbrojë aleatët e tij me “pushtet të kaluar”, drejtësia nuk ka kujtime të preferuara. Çdo përpjekje për të ndikuar hetimet është një goditje për qytetarët dhe një provë se askush nuk është mbi ligjin as ai që mban epokën e vet si medalje.
-Kreu i SPAK, Altin Dumani pak javë më parë deklaroi se 21 janari do të ishte dosja e tij prioritare. Duke qenë se mandati i tij përfundon pas tre muajsh, a mendoni se ai do të ndërmarrë ndonjë masë tjetër sigurie ndaj Berishës përpara se të largohet?
Deklarata e Altin Dumanit se 21 janari do të ishte prioritet e tij tregon seriozitetin në hetimin e ngjarjeve të rëndësishme, por fakti që mandati i tij përfundon pas tre muajsh krijon pyetje të mëdha mbi mundësinë e veprimeve të tjera kundër personave me influencë, përfshirë Berishën. Në këtë kohë të shkurtër, çdo masë e re sigurie ose hetimore duhet të jetë strategjikisht e menduar dhe e bazuar fort mbi prova, për të shmangur sulme politike ose interpretime të gabuara. Dumani mund të ndërmarrë veprime të kufizuara, por të rëndësishme për të garantuar që procesi nuk mbetet pezull pas largimit të tij. Në fakt, realiteti është ky: asnjë hetim nuk mund të kryhet me sukses nëse nuk ka mbështetje institucionale dhe pa pavarësi të plotë nga ndikimet politike. Çdo veprim që nuk respekton këto kritere rrezikon të kthehet në spektakël politik, jo drejtësi të vërtetë. 21 Janari nuk pret askënd ku Altin Dumani e ka bërë të qartë se dosja e 21 janarit është prioritet. Mandati i tij mund të mbarojë pas tre muajsh, por drejtësia nuk bën pushim për influenca politike. Çdo përpjekje për të mbrojtur Berishën apo aleatët e tij duhet të përballet me ligjin, jo me heshtje apo marrëveshje prapa skenave.
-Opozita ka publikuar pretendime se Ilir Meta kontrollon ushqimin në burg. Sipas jush, nga çfarë ka frikë Meta në këtë situatë?
Ilir Meta duket se është në një situatë ku frika nuk është imagjinare. Kontrolli i supozuar mbi ushqimin në burg nuk është vetëm simbolik tregon një përpjekje për të ruajtur influencën dhe për të siguruar një farë kontrolli mbi rrethin e tij, edhe brenda mureve të institucioneve. Nga kjo situatë, duket se Meta ka frikë nga humbja e kontrollit politik dhe ku humbja e pushtetit dhe ndikimit të tij mbi njerëzit që i janë afruar. Ekspozimi publik dhe ligjor çdo veprim që lidhet me privilegje brenda burgut mund të përdoret kundër tij në media dhe procedura ligjore. Rreziku për reputacionin ku duke qenë figura publike, çdo skandal ose përfshirje e mundshme mund të komprometojë pozicionin e tij dhe mbështetësit politikë. Në thelb, kjo frikë tregon se Meta e sheh çdo hap të tij si një garë për mbijetesë politike dhe personale, jo si një përpjekje për drejtësi apo integritet. Meta nuk trembet nga ligji, por nga pushteti i humbur ku Ilir Meta duket se mendon se mund të kontrollojë gjithçka madje edhe ushqimin në burg. Por frika e tij nuk është nga ligji, por nga humbja e kontrollit dhe influencës. Çdo hap i tij është më shumë për të mbajtur pushtetin sesa për drejtësi. Meta dhe “ushqimi i pushtetit” kur kontrollon ushqimin në burg, nuk bëhet fjalë për diçka humanitare bëhet fjalë për frikën e humbjes së kontrollit, ndikimit dhe reputacionit ku Ilir Meta duket se nuk ka frikë nga ligji, por nga humbja e pushtetit të tij, madje edhe brenda murit të burgut.
Intervistoi: Rigels Seliman
